OKAN İNŞAAT
Demir
Demir Nedir ?

    Demirin ilk kullanimina dair isaretler, mizrak uclari, bicak ve sus esyasi seklinde olup Sumerlere ve eski Misirlilara kadar (yaklasik M.Ö. 4000 yillari) dayanmaktadir.

    M.O. 3500 ile M.O. 2000 yillari arasinda, Mezopotamya, Anadolu, ve Misir civarinda ergitilmis demirden yapilmis objeler daha cok gorulmeye baslanir. Bu objelerin iceriginde nikele rastlanmamasi da meteor taslarindan yapilmadiklarinin bir gostergesidir. Ancak bunlarin kullanimlarinin daha cok torensel olmasi, demirin o caglarda altindan bile daha pahali olmasindan dolayidir. Ornegin Ilyada'da savas silahlari bronzdan yapilmasina karsin demir ingotlar ticarette kullanilmaktadir. Bazi kaynaklara gore o caglarda demir, bakir'in saflastirilmasi sirasinda bir yan urun olarak ('sunger demir') ortaya cikmakta ve devrin metalurji bilgisi, demiri yeni bastan uretmeye M.O. 1600 ile M.O. 1200 yillarina gelindiginde demirin Orta Dogu'da giderek artan bir sekilde kullanildigi gorulur, fakat gene de bronzun yerini alamaz.

    M.O. 1200 ile M.O. 1000 yillarinda Orta Dogu'da, arac-gerec ve silah yapiminda bronzdan demire hizli bir gecis yasanmasinin ardinda demir isleme teknolojisinde kaydedilen bir gelisme degil, bronz yapiminda kullanilan kalayin arzinda yasanan kesinti yatmaktadir. Dunyanin degisik yorelerinde degisik zamanlarda yasanan bu gecis sureci, yeni bir cagin, 'Demir Cagi'nin baslangicinin isareti olmustur.

    Bu simge, demirin, silahlarin metali oldugunu, savas tanrisi Mars'i isaret etmekteydi.

    Bronzdan demire gecis sureci sirasinda gerceklesen bir baska kesif de karburizasyon olmustur. Karburizasyonun kelime anlami demire karbon ilavesi prosesidir. Demir, sunger demir deklinde kazanilmis ve tekrarli bir sekilde katlanarak dovulmek suretiyle icerdigi curufun kutleyi terketmesi ve karbonun oksitlenmesi saglanmistir. Ancak dovulmus dokme demirin cok az karbon icermesi nedeniyle su verme ile sertlestirilmesi pek kolay olmamaktaydi. Orta Dogu insanlari, dokme demiri, odun komuru uzerinde uzun sure isitip daha sonra su veya yagda su vererek cok daha sert bir urun elde etmeyi basarmislardir. Elde edilen urun, celigin yuzeyine sahipti ve yavas yavas yerini almaya baslayacagi bronzdan cok daha sert ve daha az kirilgandi.

    Cin'de Zhou hanedaninin son yillarina dogru (M.O. 550) , oldukca gelismis ocak teknolojisi nedeniyle yeni bir demir uretim yontemi ortaya cikti. 1300 K sicakliklari asan yuksek firin yapabilmeleri, Cinlilerin dokme demir (veya pik demir) uretmelerini sagladi.

    Hindistan'da demirin kullanilisi M.O. 250 yillarina kadar geri gider. Delhi'de Kutup kompleksindeki unlu demir direk, saf demirden (%98) yapilmis olup bugune kadar bozulmadan gelebilmis ve paslanmamistrr.
Demir, karbonla birlikte 1420-1470K sicakliga kadar isitildiginda olusan sivi ergiyik %96,5 demir ve %3,5 karbon iceren bir alasimdir. Bu urun ince detayli sekiller halinde dokulebilirse de, icerdigi karbonun cogunu uzaklastirmak amaciyla dekarburize edilmedigi surece, islenebilmek icin fazlasiyla kirilgandir.

    Avrupa'da dokme demirin gelisimi, ergitme unitelerinde 1000K nin uzerine cikilamadigi icin epeyce gec olmustur. Bati Avrupa'da, orta cagin buyuk bir kisminda demir, sunger demirin dovulerek dokme demire donusturulmesiyle elde edilmistir. Dokme demirin Avrupa'da ilk ortaya cikisi Isvec'in Lapphyttan ve Vinarhyttan bolgelerinde 1150 ve 1350 yillarinda olmustur. Bu gelisimin Mogollar tarafindan Rusya uzerinden bu bolgelere getirildigi seklindeki hipotezler dogrulanmamistir. 14. yuzyýlýn sonlarina dogru, top gullelerine olan talep artisiyla birlikte dokme demir pazari olusmaya baslamistir.

    Ilk demir izabe (ergitme) islemlerinde, hem isi kaynagi hem de redukleme araci olarak odun komuru kullanilmistir. 18. yuzyýl Ingiltere'sinde agac kaynaklarinin azalmasiyla birlikte alternatif olarak kok komuru kullanilmis ve Abraham Darby'nin bu bulusu endustri devrimi icin gerekli olan enerji kaynagini ortaya cikarmistir.